1. Công thức điệu thứ tự nhiên
Gam thứ tự nhiên có sự sắp xếp cao độ giữa 2 bậc liên tiếp như sau:
Điệu thức thứ tự nhiên cũng có các bậc I, III, V là các âm ổn định và bậc I là ổn định nhất.
Công thức của gam thứ tự nhiên phù hợp hoàn toàn với sự sắp xếp của gam La thứ tự nhiên (a Naturul Minor):
Tên các bậc trong điệu thức thứ tự nhiên giống với điệu thức trưởng tự nhiên.
2. Các giọng thứ
1.3.1 Các giọng thứ có dấu thăng
- Giọng có thứ 1 dấu thăng - Mi thứ (E minor - Em):
Lấy chủ âm của giọng Am (giọng thứ không có dấu hóa) làm điểm khởi đầu, tính lên quãng 5 đúng (5P) ta sẽ có chủ âm của giọng Em.
Sắp xếp các bậc của giọng Em theo gam đi lên cho phù hợp công thức của điệu thức thứ tự nhiên, ta thấy xuất hiện nốt Fa thăng (F#).
Dấu # ở nốt Fa được ghi ở dạng cố định (còn gọi là Hóa biểu - Key - dấu hóa theo khóa).
- Giọng có thứ 2 dấu thăng - Si thứ (B minor - Bm):
Lấy chủ âm của giọng Em (giọng thứ không có 1 dấu thăng), tính lên quãng 5 đúng (5P) ta sẽ có chủ âm của giọng Bm.
Sắp xếp các bậc của giọng Bm theo gam đi lên cho phù hợp công thức của điệu thức thứ tự nhiên, ta thấy xuất hiện nốt F#, C#.
Dấu # ở nốt Fa, nốt C được ghi ở dạng cố định.
Từ 2trường hợp trên ta thấy chủ âm của giọng thứ có nhiều hơn 1 dấu thăng cũng luôn nằm trên giọng ít hơn 1 dấu thăng quãng 5P; nốt thăng xuất hiện sau luôn nằm trên nốt thăng trướng quãng 5P.
Với cách làm tương tự người ta có thể tìm ra các giọng thứ có nhiều dấu thăng hơn và đúc kết thành quy luật xuất hiện của chúng theo chiều kim đồng hồ của vòng quãng 5 (vòng phía trong):
Vòng quãng 5 của các giọng
3. Các giọng thứ có dấu giáng
- Giọng có thứ 1 dấu giáng - Rê thứ (D minor - Em):
Lấy chủ âm của giọng Am (giọng thứ không có dấu hóa) làm điểm khởi đầu, tính xuống quãng 5 đúng (5P) ta sẽ có chủ âm của giọng Dm.
Sắp xếp các bậc của giọng Dm theo gam đi lên cho phù hợp công thức của điệu thức thứ tự nhiên, ta thấy xuất hiện nốt Si giáng (Bb).
Dấu b ở nốt Si được ghi ở dạng cố định (còn gọi là Hóa biểu - Key - dấu hóa theo khóa).
- Giọng có thứ 2 dấu giáng - Sol thứ (G minor - Gm):
Lấy chủ âm của giọng Dm (giọng thứ không có 1 dấu thăng), tính lên quãng 5 đúng (5P) ta sẽ có chủ âm của giọng Gm.
Sắp xếp các bậc của giọng Gm theo gam đi lên cho phù hợp công thức của điệu thức thứ tự nhiên, ta thấy xuất hiện nốt Bb, Eb.
Dấu b ở nốt Si, Mi được ghi ở dạng cố định.
Từ 2 trường hợp trên ta thấy chủ âm của giọng thứ có nhiều hơn 1 dấu giáng cũng luôn nằm dưới giọng ít hơn 1 dấu giáng quãng 5P; nốt giáng xuất hiện sau luôn nằm dưới nốt giáng trước quãng 5P.
Với cách làm tương tự người ta có thể tìm ra các giọng thứ có nhiều dấu giang hơn và đúc kết thành quy luật xuất hiện của chúng theo ngược chiều kim đồng hồ của vòng quãng 5 ở trên (vòng phía trong).
Bang tra cứu các gam thứ tự nhiên
Chú thính:
Begin (cột 1) = Âm bậc I (chủ âm); WS = 1 cung; HS = 1/2 cung
Mỗi dòng là 1 giọng, các cột là thành phần âm trong giọng.
Trở về bài trước Tới bài sau
