Phân tích nhân vật mẹ Lê trong “Nhà mẹ Lê” - Thạch Lam

Bài viết Phân tích nhân vật mẹ Lê trong "Nhà mẹ Lê" - Thạch Lam gồm dàn ý và văn mẫu hay chọn lọc cho VnDoc biên soạn. Mời các bạn tham khảo thêm tại mục Ngữ văn 10 nhé!

Bản quyền tài liệu thuộc về VnDoc, nghiêm cấm hành vi sao chép với mục đích thương mại.

I. Dàn ý phân tích nhân vật mẹ Lê

1. Mở bài

Dẫn dắt và giới thiệu về tác phẩm “Nhà mẹ Lê” và nhân vật mẹ Lê.

2. Thân bài

• Khái quát về tác giả, tác phẩm và nhân vật chính.
• Phân tích nhân vật mẹ Lê

1. Hoàn cảnh sống

- Xuất thân là một người phụ nữ nông thôn.

- Là một người dân ngụ cư nghèo ở Đoàn Thôn, thường làm thuê để kiếm sống.

- Chồng mất nên một mình mẹ Lê nuôi mười một người con, trong đó đứa lớn mới có mười bảy tuổi và đứa bé nhất hãy còn bế trên tay.

- Gia tài của mẹ Lê chỉ có một căn nhà lá, trong nhà có mỗi một chiếc giường nan gãy nát.

b. Ngoại hình

Mẹ Lê có ngoại hình chắc chắn và thấp bé, da mặt và chân tay nhăn nheo hệt như một quả trám khô.

c. Phẩm chất

- Chăm chỉ, chịu thương chịu khó.

- Lạc quan, có niềm tin vào cuộc sống.

- Yêu gia đình, thương con cái.

d. Số phận cực khổ, là nạn nhân của bọn thống trị, trở thành những con người bị quên lãng.

- Đi khắp các nhà trong làng, xin làm mướn, nhưng các nhà có ruộng không ai mướn.

- Khi xin gạo nhà ông Bá, mẹ Lê bị chó đuổi, chạy không kịp nên bị cắn phải. Trong cơn mơ màng, mẹ Lê vẫn thấy nét mặt gian ác của cậu Phúc và con chó tây nhe nanh chồm đến.

- Hai hôm sau, mẹ Lê lên cơn mê sảng rồi chết. Người ta gom góp mua cho bác một cỗ ván mọt, rồi đưa giúp bác ra cánh đồng, chôn vùi dưới bãi tha ma nhỏ.

⇒ Nhân vật mẹ Lê mang những phẩm chất tốt đẹp, tiêu biểu cho những kiếp người bị quên lãng, sống trong bóng tối, chịu sự ức hiếp của thực dân và phong kiến. Qua nhân vật, Thạch Lam bày tỏ sự thương cảm, xót xa cùng thái độ trân trọng với những người dân lương thiện bị rơi vào hoàn cảnh bất hạnh. Từ đó, nhà văn đã ngầm lên án, tố cáo xã hội thực dân phong kiến tước đi hạnh phúc con người.

• Tổng kết

- Giá trị nội dung: Tác phẩm giàu giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo.

- Giá trị nghệ thuật: Giọng văn nhẹ nhàng, ngôn ngữ trong sáng, hòa quyện giữa hiện thực và trữ tình, nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế.

3. Kết bài: Khẳng định lại giá trị của tác phẩm và nhân vật mẹ Lê.

II. Văn mẫu phân tích nhân vật mẹ Lê

1. Phân tích nhân vật mẹ Lê mẫu 1

“Văn học là nhân học”, “Văn là người”,… những mệnh đề đã trở nên quen thuộc nhưng không phải lúc nào cũng thuyết phục bởi giữa con người văn chương và con người thế sự đời thường của nhà văn thường tồn tại những khoảng cách nhất định. Ấy vây, với nhà văn Thạch Lam, những điều ấy lại rất chuẩn xác. Nhà thơ Thế Lữ từng nhận xét: “Không có một sáng tác nào của Thạch Lam mà không có rất nhiều Thạch Lam trong đó”. Những tác phẩm của ông nhẹ nhàng mà tinh tế, bao chứa tình cảm lớn và tư tưởng lớn về con người và cuộc đời. Điều này được thể hiện rất rõ qua nhân vật mẹ Lê trong truyện ngắn “Nhà mẹ Lê”.

“Nhà mẹ Lê” nằm trong tập truyện ngắn “Gió lạnh đầu mùa”. Tác phẩm là câu chuyện về số phận những người dân ngụ cư mà trung tâm là mẹ Lê và mười một đứa con. Xuyên suốt tác phẩm, Thạch Lam kể về cuộc sống của gia đình mẹ Lê khi chuyển đến sống tại Đoàn Thôn từ những ngày vui sướng, yên ấm đến những ngày nghèo khổ, thiếu thốn nhất. Nhân vật chính mẹ Lê được tác giả khắc họa đầy đủ trên các khía cạnh: hoàn cảnh xuất thân, ngoại hình, tính cách và số phận.

Nhân vật mẹ Lê thật đặc biệt. Đặc biệt bởi Thạch Lam có hướng đi khác với những thành viên còn lại của Tự lực văn đoàn. Ông không chỉ viết về những người thuộc tầng lớp tiểu tư sản mà còn hướng ngòi bút vào những người lao động bình dân, chân lấm tay bùn. Mẹ Lê xuất thân là một người phụ nữ nông thôn. Chồng mất sớm, để lại một mình mẹ Lê nuôi mười một người con, trong đó đứa lớn mới có mười bảy tuổi và đứa bé nhất hãy còn bế trên tay. Đàn con nheo nhóc ấy khiến người dân Đoàn Thôn phải giật mình chú ý khi thấy bác ta. Nghèo lại đông con, mẹ Lê vắt kiệt bản thân mình để chăm lo cho gia đình nhỏ. Những chi tiết ấy cho thấy sự lạc hậu, nghèo khổ cùng hạn chế trong nhận thức của những người dân quê lúc bấy giờ. Không chỉ nghèo, bác ta còn đèo bòng thêm cái phận “dân ngụ cư” rẻ rúng, phải làm thuê để kiếm sống. “Từ buổi sáng tinh sương, mùa nực cũng như mùa rét, bác ta đã phải trở dậy để đi làm mướn cho những người trong làng”. Gia tài của mẹ Lê chỉ là căn nhà lá, trong nhà có mỗi một chiếc giường nan gãy nát. “Dưới manh áo rách nát, thịt chúng nó thâm tím lại vì rét như thịt con trâu chết. Bác Lê ôm lấy con trong ổ rơm, để mong lấy cái ấm của mình ấp ủ cho nó.” Ngôi nhà là tổ ấm của con người, là nơi che mưa che nắng. Ấy thế mà mái nhà của bác lại chỉ được ví với ổ rơm. Hình ảnh người đàn bà hiện lên cô độc, vất vả quá đỗi khiến người đọc không khỏi cảm thương. Thân phận con người sao mà đáng thương, nhỏ nhoi, bạc bẽo đến thế!

Ngoại hình của mẹ Lê càng tô đậm vẻ khắc khổ của nhân vật này. Mẹ Lê “có ngoại hình chắc chắn và thấp bé, da mặt và chân tay nhăn nheo như một quả trám khô.”. Đó là dung mạo của một người đã quen lao động, dù thân thể nhỏ bé nhưng cáng đáng được nhiều việc cực nhọc. Cuộc sống khó khăn cùng đàn con đã khiến người phụ nữ “nhăn nheo như một quả trám khô”, đen đúa và gầy còm. Hình ảnh mẹ Lê khiến ta liên tưởng đến thân cò trong câu ca dao xưa:

“Cái cò là cái cò con

Mẹ đi xúc tép, để con ở nhà”

“Nước non lận đận một mình

Thân cò lên thác xuống ghềnh bấy nay”

Với hoàn cảnh xuất thân và ngoại hình như vậy, nhân vật mẹ Lê là hiện thân của những người dân nghèo lầm lũi, bấp bênh đi bên lề của cuộc sống như những cái bóng tối tăm. Không ồn ã, khoa trương hay bình phẩm, Thạch Lam miêu tả mẹ Lê với những chi tiết ngắn ngủi, giản đơn mà vẫn làm sống dậy hiện thực tàn khốc đương thời đang ngấm ngầm gặm nhấm số phận con người.

Là một nhà văn “có hệ thống dây tơ nhạy bén đến độ có thể thu nhận được sự thay đổi về cường độ ánh trăng hay âm sắc các loại lá khi khô rụng xuống đất”, Thạch Lam luôn tìm ra những chiều sâu khuất lấp ở con người và vạn vật. Ông đã phát hiện ra chiều sâu tâm hồn, nét đẹp phẩm chất ngời lên ở những con người nghèo khổ như mẹ Lê và biến chúng thành điểm nhấn của tác phẩm. Thạch Lam “tả người nghèo mà không muốn cho độc giả thấy những mảnh rách, những mụn vá trên quần áo của họ” (Lại Nguyên Ân). Chính vì điều ấy mà “Nhà mẹ Lê” được nhiều người nhận xét là một tác phẩm hiện thực giàu tinh thần nhân đạo được viết bởi cây bút lãng mạn. Đầu tiên, mẹ Lê là người yêu thương gia đình và con cái hết mực, sẵn sàng hi sinh tất cả vì những người thân yêu. Giọt nước mắt hạnh phúc vẫn ngời lên trong những ngày gian khó bởi các con của bác vẫn còn được ăn no. Hình ảnh mọi người quây quần bên nồi cơm bốc hơi, trong khi bên ngoài gió lạnh rít qua mái tranh cho thấy sự đầm ấm, tràn đầy tình yêu thương của gia đình này. Khung cảnh “Những ngày nắng ấm trong năm, hay những buổi chiều mùa hạ, mẹ con bác Lê cùng nhau ngôì chơi ở trước cửa nhà” là hình ảnh rất đỗi nên thơ, đẹp tựa bức tranh. Những đứa trẻ bị lở đầu do căn bệnh gia truyền từ đời tam đại nên bác phải lấy phẩm xanh bôi cho chúng. Mẹ và con quấn quýt như một đàn gà, tình cảm và yên vui biết bao. Không chỉ nhà mẹ Lê mà không khí của cả phố cũng tươi sáng như thế. “các bà mẹ ngồi rủ rỉ với nhau những câu chuyện kín đáo; các trẻ con nô đùa dưới quán chợ, còn các bà già thì ngồi giũ tóc cho chúng và gọt tóc chúng bằng mảnh chai sắc. Thằng cả ngồi đan lại cái lờ. Còn những đứa khác chơi quanh gần đấỵ”. Chi tiết “bác yêu thằng Hy hơn cả. Nó là con thứ chín, ốm yếu, xanh xao nhất trong nhà. Bác thường bế nó lên hôn hít, rồi khoe với hàng xóm, nội cả nhà chỉ có nó là giống thầy cháu như đúc. Rồi bác lại ôm con ngồi lặng yên một lát, như để nhớ lại chuyện gì đã lâu lắm.” cho thấy tình cảm yêu thương con vô bờ bến mà bác Lê dành cho những đứa con.

Mẹ Lê còn mang trong mình cả đức tính chăm chỉ, cần cù, chịu thương chịu khó. Dù công việc bấp bênh, lận đận nhưng bác không bao giờ từ bỏ. Từ sáng sớm, mùa nực cũng như mùa rét, bác đã trở dậy để đi làm mướn cho những người trong làng. Khi cả phố trở nên đói kém, bác vẫn cần mẫn đi khắp các nhà xin làm mướn, kể cả làm không công và chỉ thu về có nửa bát gạo, đùm bọc về không đủ cho ba đứa con ăn. Mùa rét là mùa ám ảnh với bác ta vì cánh đồng chỉ còn trơ cuống rạ, sẽ không ai thuê bác làm việc gì nữa. Những đứa con lại nheo nhóc, khóc không ngừng. Với mẹ Lê, hạnh phúc của bản thân đồng nghĩa với chiếc bụng no của đàn con.

Phẩm chất nổi bật tiếp theo mà Thạch Lam đã rất tinh tế phát hiện ra ở nhân vật này chính là tinh thần lạc quan, ý chí kiên cường giữa những sóng gió của cuộc đời. Dù có vất vả là thế, đến mức khi tự ngẫm, bác Lê cũng phải bùi ngùi thấy rằng từ khi sinh ra đến nay, cuộc đời bác khi nào cũng khổ, chẳng bao giờ là sung sướng. Thế nhưng, người phụ nữ ấy không bi lụy mà hết mình tận hưởng, ôm ấp lấy những phút giây hạnh phúc bình dị hiếm hoi bên đàn con, khi vẫn còn được lao động. Thậm chí, trong những phút giây khó khăn nhất, mẹ Lê vẫn thầm nhen nhóm lên những hi vọng dù là nhỏ nhất: “Trong lòng bác vẫn có chút hy vọng trong buổi sáng lúc vào xin gạo. Ông Bá đã đuổi mắng không cho. Bác nhớ lại cải cảnh sang trọng, ấm cúng trong nhà ông Bá. Những chậu sứ, câu đối thếp vàng sáng chói. Không lẽ ông Bá giầu có thế mà không thí cho mẹ con bác được bát gạo hay sao?”.

Nhân vật mẹ Lê mang những phẩm chất tiêu biểu cho vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam truyền thống như yêu thương gia đình, giàu lòng nhân hậu, chăm chỉ và lạc quan. Thạch Lam thật sự là một nhà văn luôn “chắt chiu cái đẹp”.

Có những phẩm chất đáng quý như vậy nhưng số phận của nhân vật mẹ Lê lại vô cùng bi thảm. Bóng đêm của giặc giã, nạn đói hiện lên rất rõ trong tác phẩm dù tác giả không nhắc đến trực tiếp. Sự thống trị tàn ác của thực dân phong kiến đã đẩy cuộc sống con người rơi vào bế tắc. Những buổi chợ họp không đông đúc như trước. Phố vắng hẳn đi những tiếng nói chuyện trong sương lúc mờ sáng của các người hàng sáo gánh gạo kĩu kịt trên đò. Bác Hiền ngày nào cũng gánh hàng đi rồi lại gánh hàng về, bác Đối kéo cái xe không, đi lảng vảng trong huyện và vợ bác Đối cũng chẳng nằm võng hát trống quân nữa. Những chi tiết, hành động thật nhỏ nhưng cho thấy sự tiêu điều, xơ xác của Đoàn Thôn. Và với gia đình ngụ cư của mẹ Lê, điều bất hạnh nhất đã xảy đến. Quá xót xa khi nhìn đàn con đã nhịn đói suốt buổi, bác Lê vá lại manh áo rét, đánh liều sang nhà ông Bá xin gạo lần nữa dù ban sáng đã bị cậu Phúc dọa nạt sẽ thả chó ra cắn. Cả tác phẩm, nhân vật ông Bá và cậu Phúc không xuất hiện trực tiếp một lần nào, cũng không có bất kì lời thoại nào nhưng bộ mặt gian ác, vô nhân tính của bè lũ thống trị vẫn hiện lên rõ nét. Bác Lê không xin được gạo, bị chúng thả chó ra đuổi. Trên bắp chân bác, máu đỏ chảy ròng ròng. Trong giây phút đau đơn, bác vẫn không thôi trăn trở: “Thế là mẹ con lấy gì ăn cho đỡ đói bây giờ.”. Thương con, thương mình, bác Lê ứa nước mắt.

Tác phẩm khép lại bằng cái kết gây ám ảnh tột cùng. Bác Lê chết sau cơn mê sảng. Những đứa con ngồi bên bậc cửa, ngơ ngác và vô định. Người ta tự hỏi tương lai chúng sẽ ra sao khi thiếu đi người mẹ. Cái chết của mẹ Lê xoáy vào vào lòng người đọc những trăn trở, day dứt khôn cùng.

Tinh thần nhân đạo của Thạch Lam được thể hiện một cách riêng biệt và sâu sắc. Những người dân nghèo trong tác phẩm của ông không giống như Chí Phèo, kép Tư Bền hay chị Dậu nhưng vẫn đáng thương đến tột cùng. Thạch Lam hướng tấm lòng của mình đến những số phận nhỏ nhoi, bị quên lãng, đong đếm chắt chiu từng chút niềm vui vì cuộc sống quá tăm tối. Hạnh phúc và khổ đau, nụ cười và nước mắt, nắng ấm và lạnh lẽo cùng nhau nảy nở trong sáng tác của Thạch Lam. Ta tìm thấy tình thương yêu con người cao cả trong những cơn gió lạnh đầu mùa, trong ánh đèn toa tàu sáng lung linh nơi phố huyện và cả trong mái nhà lụp xụp của mẹ Lê.

Như vậy, qua nhân vật mẹ Lê, nhà văn Thạch Lam đã thể hiện tình yêu thương, trân trọng những phẩm chất tốt đẹp và đồng cảm với nỗi bất hạnh của những con người có cuộc sống khổ cực, u ám, tựa như những kiếp ve sầu. Tác giả còn lên án, tố cáo thực dân phong khiến tàn ác đã đày đọa người dân.

Với ngôn ngữ trong sáng, kết hợp hài hòa giữa hiện thực và lãng mạn, nghệ thuật xây dựng và miêu tả tâm lí nhân vật tài tình, Thạch Lam đã khắc họa thành công nhân vật mẹ Lê.

2. Phân tích nhân vật mẹ Lê mẫu 2

Dưới bàn tay tài hoa của nghệ sĩ văn Thạch Lam, những đoạn văn trở nên như bức tranh tả thực, lột tả một cách chân thực về số phận bi đáng của một người phụ nữ làm mẹ cho đến mười một đứa con nhỏ tuổi. Trong đó, cảm giác đói khổ, sự túng thiếu đặc trưng của xã hội thời kỳ đó được phản ánh rõ ràng. Mặc dù đã phải đối mặt với cảnh nghèo đói, nhưng mẹ Lê vẫn sinh thêm nhiều con, khiến cho cuộc sống của họ trở nên khốn khổ và khổ sở hơn gấp nhiều lần. Hình ảnh của một người phụ nữ với làn da nhăn nheo như trám khô, thân hình nhỏ bé nhưng lại là mẹ của mười một đứa con, đứa lớn nhất chỉ mới mười bảy tuổi và đứa bé nhất vẫn phải được bế trên tay, tất cả đã tái hiện lại cái khốn khổ, nghèo túng đó như thể nó đang tồn tại ngay trong nhà của mẹ Lê.

Sự khốn cùng của xã hội thời đó hình như đã hiện diện toàn bộ trong cuộc sống của gia đình mẹ Lê. Cảm giác đói rét, nghèo túng vốn là điều tất yếu khi có hơn mười con nhỏ trong một ngôi nhà được miêu tả như một "ổ chó", cùng với sự châm biếm khi mô tả mẹ và con cái nhà mẹ Lê như những "chó mẹ và chó con", tất cả đều toát lên sự chua xót, khổ đau đến mức so sánh con người với động vật. Tuy nhiên, mẹ Lê luôn âm thầm chịu đựng mọi gian khổ một mình, không than trách hay than phiền một lời nào. Hình ảnh của mẹ Lê là biểu tượng cho hàng triệu người phụ nữ cùng thời, họ hy sinh tận tụy cho con cái mình, dù đối mặt với bất kỳ khó khăn nào. Sự vĩ đại ấy luôn hiện diện một cách im lặng, một cách kiên nhẫn.

Dù cuộc sống của mẹ Lê đầy thống khổ, nhưng cô luôn giữ lại những phẩm chất tốt đẹp, những phẩm chất của một người mẹ bền bỉ qua thời gian. Cô chấp nhận sự đau khổ, sự đói kém, thậm chí là nuôi con bằng cách tự mình chịu đói, để đảm bảo rằng con cái của mình không phải chịu đau khổ nhiều hơn. Sự cao cả ấy được thể hiện rõ nhất qua việc cô vất vả kiếm sống để nuôi con, dù chỉ là những công việc nhỏ nhặt. Khi đó, mỗi bát cơm đều là niềm vui với con của cô. Tuy nhiên, mùa đông đến, công việc mất đi, chỉ còn lại sự cô đơn và nỗi lo lắng. Những đứa con nhỏ của mẹ Lê phải chịu đói rét cho đến mùa đông năm sau.

Trong xã hội như thế, sự "đông con hơn nhiều của" đã trở thành điều phổ biến, khiến cho hoàn cảnh của mẹ Lê trở nên thường xuyên và cực kỳ khó khăn. Nhìn vào cuộc sống của mẹ Lê, ai cũng không thể không cảm thông và ngẫm nghĩ, rằng nếu cô ít con hơn, có lẽ sẽ giảm đi phần nào gánh nặng. Từ hình ảnh của mẹ Lê, ta thấy cô là một người biết hy sinh, chấp nhận mọi khó khăn vì con cái, thậm chí là chịu đói để bảo vệ con mình khỏi cái lạnh.

Nhìn vào cuộc đời của mẹ Lê, chúng ta nhận ra rằng cần có sự giúp đỡ, sự chia sẻ từ mỗi người để cứu vãn cuộc đời của những người nghèo khổ như họ. Liệu có ai sẵn lòng giúp đỡ, che chở cho mẹ con nhà Lê? Hay cuộc sống của họ sẽ tiếp tục trong khốn khổ và đau khổ? Thạch Lam đã viết những dòng văn nhẹ nhàng, đầy tình cảm về cuộc sống của những người nghèo khổ. Tuy nhiên, đằng sau những dòng văn ấy, có lẽ ông muốn kêu gọi và thức tỉnh lòng nhân ái trong mỗi con người.

3. Phân tích nhân vật mẹ Lê mẫu 3

Dưới ngòi bút tài hoa của Thạch Lam, đoạn trích trong tác phẩm "Nhà mẹ Lê" không chỉ đơn thuần là một bức tranh hiện thực mà còn là một tác phẩm nghệ thuật mang tính nhân đạo sâu sắc, lột tả chân thực số phận đáng thương của người mẹ với mười một đứa con nheo nhóc.

Cái đói, sự túng quẫn đặc trưng của xã hội thời bấy giờ được thể hiện một cách rõ nét qua hoàn cảnh sống của mẹ Lê. Trong khi đã nghèo khổ, lại còn phải gánh vác nuôi nhiều con, cuộc sống của mẹ Lê trở nên khốn khó gấp bội. Hình ảnh người đàn bà với làn da nhăn nheo như quả trám khô, thân hình thấp bé khắc khổ, nhưng lại là mẹ của mười một đứa trẻ - đứa lớn nhất mới mười bảy, đứa bé nhất còn đang được bế trên tay - chính là minh chứng sống động cho sự bần cùng của xã hội. Cái đói rét, nghèo khổ như một cái bóng luôn đeo bám, khi trong căn nhà chật chội như một “ổ chó”, những người mẹ con lại bị so sánh với những “chó mẹ và chó con”, từ đó toát lên sự chua xót, khổ cực đến nỗi con người và động vật bị đặt trong cùng một khung cảnh tủi nhục.

Dù trong hoàn cảnh ngặt nghèo, mẹ Lê vẫn âm thầm chịu đựng, lam lũ mà không một lời than thở hay trách móc. Hình ảnh của mẹ Lê không chỉ đại diện cho một người phụ nữ đơn lẻ mà là biểu tượng cho hàng triệu bà mẹ khác trong xã hội, những người dẫu có khổ đến mấy cũng không bao giờ bỏ con, vẫn kiên trì chịu đựng đói rét, cam chịu tất cả mọi khổ đau để nuôi con. Sự vĩ đại của họ nằm trong những hành động âm thầm, lặng lẽ, dẫu biết rằng cuộc sống luôn đầy rẫy khó khăn. Cái đẹp trong tâm hồn người mẹ không chỉ nằm ở sự hy sinh, mà còn ở niềm khao khát mang lại cho con một cuộc sống tốt đẹp hơn, thà rằng mình phải chịu đói, chịu rét để con cái không phải trải qua nỗi khổ tương tự.

Mỗi khi có việc làm, mẹ Lê lại cảm thấy hạnh phúc; niềm vui của bà không chỉ là những bát cơm no bụng mà còn là sự hy vọng cho những đứa con. Thế nhưng, nỗi lo âu luôn thường trực, khi mùa đông đến, việc làm cũng ngừng lại, cả gia đình lại rơi vào cảnh đói kém. Những đứa con của mẹ, với cơ thể gầy guộc, oằn mình chịu đói, chỉ còn biết mong chờ vào mùa màng. Chính cái khổ của mẹ Lê không chỉ đến từ hoàn cảnh mà còn từ việc phải nuôi dưỡng quá nhiều con, và qua đó, ta nhận ra gánh nặng của một người mẹ trong xã hội luôn đặt nặng quan niệm "đông con hơn nhiều của".

Qua hình ảnh của mẹ Lê, ta nhận ra bài học sâu sắc về tình yêu thương và sự hy sinh. Dù có thể người ta sẽ bảo rằng “đẻ nhiều thì chịu khổ”, nhưng cái tình cảm thiêng liêng mà mẹ dành cho các con lại khiến cho người đọc không thể không cảm thông. Mẹ Lê là hình ảnh của người phụ nữ dũng cảm, một tấm gương sáng cho những ai đang sống trong khổ cực mà vẫn biết vươn lên. Thạch Lam, qua những dòng văn nhẹ nhàng, đã khắc họa một bức tranh đầy bi thương nhưng cũng rất đỗi nhân văn về những số phận bất hạnh.

Từ đây, chúng ta tự hỏi liệu có ai sẽ giang tay cứu vớt những mảnh đời như mẹ Lê? Hay liệu rằng cuộc sống của họ sẽ mãi mãi chìm trong vòng lặp khổ đau ấy? Thạch Lam không chỉ muốn kể một câu chuyện, mà còn khơi gợi trong mỗi người chúng ta lòng trắc ẩn, để nhận thức được giá trị của tình người trong cuộc sống đầy thử thách này.

4. Phân tích nhân vật mẹ Lê mẫu 4

Trong đoạn trích "Nhà mẹ Lê" từ tác phẩm Gió lạnh đầu mùa của Thạch Lam, nhân vật mẹ Lê hiện lên là hình ảnh của người mẹ nghèo khổ, vất vả nhưng đầy yêu thương, hy sinh vì đàn con. Mặc dù cuộc sống của bà đầy khó khăn, gian khổ, nhưng tình mẫu tử và lòng kiên cường của bà vẫn là điểm sáng trong bức tranh cuộc sống nghèo khó ấy.

Mẹ Lê - biểu tượng của tình mẫu tử mạnh mẽ

Mẹ Lê, một người đàn bà quê, nhỏ bé, da dẻ nhăn nheo vì lao động vất vả, là hình mẫu của người phụ nữ nông dân miền Bắc trong xã hội phong kiến, sống trong cảnh nghèo đói nhưng luôn cố gắng chăm lo cho gia đình, đặc biệt là các con. Dù nghèo khó, nhà chỉ có một gian nhà lá nhỏ, chật chội nhưng bà vẫn cố gắng hết sức để tạo ra một tổ ấm cho con cái. Đặc biệt, những lúc khó khăn nhất, bà vẫn luôn ân cần chăm sóc các con, thậm chí là ôm lấy con trong ổ rơm để giữ ấm cho chúng trong những đêm đông giá lạnh. Điều này thể hiện sự hy sinh vô bờ bến của người mẹ, một tình yêu thương vô điều kiện dành cho con cái.

Dù không có đủ thức ăn, dù không có đủ sự chăm sóc đầy đủ về vật chất, nhưng tình yêu thương của bà đối với con cái là không gì sánh được. Trong cái cảnh cơm áo gạo tiền khó khăn ấy, bà không chỉ lo cho sự sống của con, mà còn luôn dành cho chúng sự quan tâm, động viên. Đoạn văn miêu tả bà bế con lên hôn, khoe con là giống thầy cháu như đúc, chính là minh chứng rõ rệt cho sự yêu thương hết lòng của bà đối với con. Mẹ Lê, qua đó, không chỉ là biểu tượng của người mẹ tảo tần mà còn là hình mẫu của người mẹ đầy hy sinh, luôn lo lắng và quan tâm đến con cái trong mọi hoàn cảnh.

Tình cảnh nghèo khó và sự chịu đựng của mẹ Lê

Cuộc sống của gia đình bà thật sự rất nghèo khó. Mẹ Lê và mười một đứa con sống trong một căn nhà lá tồi tàn, chen chúc nhau trong không gian chật hẹp. Những ngày mùa rét, khi không có ai mướn bà làm việc, cả nhà phải nhịn đói, con cái khóc lả đi vì đói. Điều này phản ánh cuộc sống khốn khó của bà, nhưng ngay cả trong hoàn cảnh ấy, bà vẫn cố gắng tìm cách cho con cái có một bữa cơm ấm áp dù là những hạt thóc phải giã lại từ những bó lúa bị bỏ sót. Sự chịu đựng của bà trong những lúc khó khăn càng làm nổi bật vẻ đẹp của người mẹ tần tảo, luôn tìm cách vượt qua nghịch cảnh để nuôi dưỡng con cái.

Mẹ Lê và sự gắn bó với cộng đồng

Mặc dù nghèo khó, gia đình mẹ Lê vẫn luôn sống hòa thuận với hàng xóm, và bà luôn sẵn sàng chia sẻ niềm vui, nỗi buồn với họ. Những buổi chiều mùa hè, khi các bà mẹ hàng xóm ngồi nói chuyện, các đứa trẻ nô đùa quanh, là những khoảnh khắc bình yên trong cuộc sống của bà. Mặc dù cuộc sống khó khăn nhưng bà luôn cố gắng tạo ra không khí ấm áp và gần gũi cho con cái và những người xung quanh. Thái độ của bà đối với mọi người trong xóm là sự hòa đồng, vui vẻ, dù chỉ là qua những câu nói đùa như khi bác Đối kéo xe nói với bà về việc đếm lại con cái. Đây là một chi tiết thể hiện sự lạc quan, tinh thần bất khuất và lòng kiên cường của người mẹ trước những thử thách của cuộc sống.

Nhận xét về nghệ thuật miêu tả của Thạch Lam

Thạch Lam là một bậc thầy trong việc miêu tả tâm lý nhân vật và khắc họa những hình ảnh đời sống giản dị, bình thường nhưng đầy sâu sắc. Trong đoạn trích này, Thạch Lam đã sử dụng những miêu tả chi tiết và tinh tế để làm nổi bật hình ảnh mẹ Lê. Bằng việc sử dụng những hình ảnh ẩn dụ như "da mặt và chân tay nhăn nheo như một quả trám khô", tác giả đã khắc họa được sự khắc nghiệt của cuộc sống, cũng như sự vất vả, lao động không ngừng nghỉ của bà mẹ nghèo. Những chi tiết miêu tả về căn nhà lá tồi tàn, những đứa con phải nhịn đói, hay hình ảnh bà ôm con trong ổ rơm giữa mùa rét đều mang lại cho người đọc một cảm giác xót xa, đồng thời tôn vinh sự hy sinh, chịu đựng của người mẹ.

Thạch Lam cũng khéo léo sử dụng ngôi kể thứ ba, giúp người đọc dễ dàng cảm nhận được sự hòa quyện giữa cái nhìn khách quan về hoàn cảnh gia đình mẹ Lê và những chi tiết sinh động về cuộc sống, tâm lý của nhân vật. Cùng với đó, sự trần thuật nhẹ nhàng, không lố bịch, giúp cho câu chuyện không rơi vào bi kịch, mà giữ được sự nhẹ nhàng, lạc quan trong hoàn cảnh nghèo khổ.

Ngoài ra, hình ảnh mẹ con bác Lê luôn gắn bó với nhau qua những ngày tháng vất vả là một hình ảnh đẹp của lòng mẹ, của sự yêu thương vô bờ bến. Mỗi chi tiết trong câu chuyện, từ những món ăn vội vã cho đến sự âu yếm của bà đối với con cái, đều tạo nên một bức tranh sinh động, gần gũi và đầy cảm động về tình mẫu tử trong xã hội nghèo khó.

Nhân vật mẹ Lê trong đoạn trích của Thạch Lam là hình mẫu tiêu biểu của người mẹ nghèo khổ nhưng vô cùng yêu thương và hy sinh vì con cái. Tác phẩm không chỉ thể hiện cuộc sống gian khó của người nông dân, mà còn tôn vinh vẻ đẹp của lòng yêu thương vô điều kiện. Qua đó, Thạch Lam đã khéo léo sử dụng các thủ pháp nghệ thuật miêu tả sinh động và sâu sắc để làm nổi bật những phẩm chất cao đẹp của nhân vật, đồng thời vẽ lên bức tranh cuộc sống của người dân nghèo với tất cả sự tôn trọng và trân trọng.

Mời các bạn cùng tải về bản PDF để xem đầy đủ nội dung