Hana Miw

Ngày: 01-06-2014

Địa điểm: Đền Vua Đinh-Lê và Tràng An, Hoa Lư, Ninh Bình.

Hoạt động khác: nghe bô lão chia sẻ.

Người lập: Nguyễn Quỳnh Nga.

Sáng, hơn 6h30 một chút tôi cùng các thánh viên khác có mặt tại Alphabooks Thái Hà để chuẩn bị cho chuyến đi. Khoảng 6h50 thì xe xuất phát đi Ninh Bình. Trời quả thật rất nắng, nóng và đó cũng là cảm nhấn về thời tiết suốt cả chuyến đi.

1. Thiên nhiên, khung cảnh:

Điều đầu tiên để nhận xét về cảnh quan Ninh Bình, nhất là càng về gần Hoa Lư có thể chốt lại một câu đó là tự nhiên và hoang sơ. Tự nhiên bởi nơi đây cảnh vật hài hòa vô cùng. Các thửa ruộng nhỏ mới dứt mùa gặt, những ngôi nhà cấp bốn hoặc hai tầng, không có kiến trúc nào quá cao hoặc quá thấp phá vỡ cảnh quan, cũng không có khu công xưởng nào bất ngờ xuất hiện. Hoang sơ ở chỗ, nơi này may mắn hơn Quảng Ninh, Hải Phòng, những dãy núi đá vôi vẫn còn nguyên chưa khai thác. Cách đấy chục km , trên đường đi cũng có xuất hiện một khu khai thác đá vôi, nhưng có vẻ còn mới và khai thác được ít. Phía Hoa Lư, các núi đá vẫn còn y nguyên, lớp lớp xen kẽ, tạo thành hàng phỏng thủ vững chắc, chắn gió. Bởi vậy là con đường đi tới dích đến trở nên lòng vòng.

Hoa Lư mang nét gì đó cổ xưa chưa hết. những mái âm dương vẫn còn, người dân vẫn chăn trâu, cắt lúa. Những ngôi nhà vẫn theo lỗi kiến trúc cũ, nhà ba gian, có sân ao trước mặt, có bếp ở bên phải, có kho bên trái, có giếng nước nhỏ. Cây trồng phong phú.

Những nét phong thủy hậu sơn tiền thủy vẫn đặc trưng ở nơi này. Với Đền thờ hai Vua, đặc biệt là Vua Đinh, trước có hồ bán Nguyệt, xa có dòng sông nhỏ, sau lưng có núi dựa vào, đền vua Lê không có hồ bán Nguyệt nhưng trước đó vẫn có dòng sông nhỏ. Kiến trúc xây đền đặc trưng thời kì Hậu Lê thế kỉ thứ 17. Hai đền có kiểu kiến trúc tương tự nhau “nội công ngoại quốc”. Chưa tính đến việc nhà Nguyễn đã trùng tu đền thờ vua Đinh vào thế kỉ 19 (1898) thì đền Thờ vua Đinh có phần đặc sắc hơn hẳn. Từ hai Long sàng đặt trước đền vua được chạm khắc rồng bay, cá chép, tới họa tiết trang trí trên các trụ, cột có thể thấy, người thời đó đánh giá vai trò của Người dựng nước là vua Đinh cao hơn vua Lê người vừa là thần vừa tiếp nối giang sơn xã tắc.

Thiên nhiên hoang sơ còn rõ hơn khi đi thăm Tràng An. Các hang động tự nhiên chưa có dẫu vết chạm khắc của con người. Núi bao quanh giữ nguyên vẻ hùng vĩ. Động vật hoang dã vẫn có. Nước trong thấy rêu và cỏ dưới đáy. Nhìn qua là biết, nơi đây, chỉ có loài cây hoang dã là sống được. Những cây trúc cảnh dáng Trung Quốc được trồng trên đồn đất hoàn toàn không phát triển được.

Vào tới đền vua Đinh-Lê những nét hài hòa đó vẫn không mất, không gian sạch sẽ, không xuất hiện rác bụi. Tuy nhiên, khu làng Hoa Lư gần đó, nước có dấu hiện ô nhiễm và rác thải nhiều. Tràng An cũng không thoát, đôi chõ thấy vỏ kẹo bị nhét vào khe đá. Hoặc rơi trên đường leo tới đền Trần, bồng bềnh trên nước.

1. Con người, lịch sử

Con người Ninh Bình không có cơ hội tiếp xúc nhiều, nếu ấn tượng chỉ có ba mẫu người chính. Thứ nhất là người bán rong tại khu di tích, thứ hai là cụ lão 83 tuổi và chị hướng dẫn, cuối cùng là người lái đò Tràng An.

Người bán rong cực kì bám khách, bất chấp chạy theo khách du lịch để bán mũ và quạt.

Chị Hướng dẫn nhiệt tình, ông cụ cũng nhiệt tình kể chuyện. Trong đó, lời ông cụ đầy tâm huyết với lịch sử mảnh đất, có sự kiêu hãnh xen lẫn nỗi buồn và sự đau đớn khi chia sẻ lại câu chuyện. Bác hồ hởi cho chúng tôi ăn nhờ qua trưa, cùng chụp ảnh và nhắc nhở thế hệ trẻ.

Người lái đò và câu chuyện gia đình. Tôi ngồi trên hai chiếc thuyền, mạo muội mở miệng hỏi chuyện cá nhân. Chị lái đò đầu tên là Nga, nhà trước làm nông, 2004 ruộng bị nhà nước thu hồi làm du lịch. Ruộng một vụ trả 2tr500 một thửa, ruộng chuyên canh thì được 4tr đền bù. Sau đó chị được gọi đi tập luyện và làm lái đò. Một chuyến đi khỏng 4 tiếng hơn, thuyền 5-6 người, vé là 150K thì các chị nhận được một phần rất nhỏ. Chị Nga không nói rõ là bao nhiêu nhưng thái độ của chị lái đò thứ 2 thì thể hiện rõ. Chị đi thuyền không quá 7 lần nhắc tới tiền boa của khách và tiền tip. Chị cũng có hoàn cảnh tương tự chị Nga. Chị nói, bốn mùa thì nơi này chỉ có mùa xuân là có nhiều khách, còn lại vắng vô cùng. 2 ngày nay, đây là chuyến đầu tiên chị chở khác. Chị thích khách Tây và khách đôi, dám mua hẳn 5 vé bao một thuyền, sau đi về còn có tiền boa được 200k hoặc hơn. Còn khách Việt Nam bình thường, tiền boa không có lại còn chở nhiều, chị rất mệt. Tôi hỏi chị, thế người nơi đây không đi chèo thuyền thì còn làm gì nữa? Ruộng hết rồi còn đâu. Chị đáp, người khác thì họ đi làm ở khu xưởng, cách đây cả chục km, sáng đi tối về, lương cũng chỉ đôi triệu. Rất vất vả. Một chị Nga im lặng và chị lái đò sau nóng lòng về nhà và luôn luôn nhắc nhở gửi chị tiền boa, cho thấy hai con người khác nhau, nhưng họ đều cố gắng kiếm tiền, Dáng hai chị chẳng hơn tôi là bao, người nhỏ xíu quắt queo, nhưng vẫn lái con thuyền 6 người nặng nề lướt qua 3km đường thủy.

“Đất thanh bình đất cố đô sao chẳng thấy con người thanh bình và kiệt xuất.” - câu nói của anh Hà, tôi nhớ chẳng rõ, nhưng cứ trích lại.

1. Vua Đinh-Lê và câu chuyện truyền thuyết được chia sẻ

Đây có lẽ là mục tiêu chính của chuyến đi, để thực tế trải nhiệm sự hòa trộn của Lịch sử và truyền thuyết.

Tại đền hai vua, câu chuyện về loại 12 sứ quân được liên tục lặp lại. Trừ giải thích về kiến trúc và câu chuyện về nguồn gốc về tên Dương Vân Nga khiến tôi vỡ lẽ, thì các giải thích khác đa số tôi có thể hình dung hoặc không thuyết phục được tôi. Có thể là do thời gian quá ngắn. Không thể giải thích được hết. Kể cả việc tại sao xác định được tường thành nhân tạo (nối các khe núi) có thể dự đoán được cao tới 8-10m qua móng mà không nói rõ người xưa đã xây dựng như thế nào. Khi thuyết minh rất ít trích dẫn. Tại sao 12 sứ quân bị gọi loạn vì đánh nhau, trong khi Đinh Bộ Lĩnh muốn dẹp loạn cũng phải đánh nhau lại không phải là sứ quân. Điều này cũng lệch với Đại Việt Sử kí.

Kiến trúc nơi đây, đặc biệt là “Bắc Môn Tỏa Thược” đã thể hiện rõ ảnh hưởng và việc người Việt đề phòng người người phương Bắc như thế nào. Cùng với nó là rất nhiều sự tích được kể lại, câu chuyện được giải thích từ lịch sử viên gạch được dùng nhập từ Trung Quốc có tính hài hòa theo thuyết Âm Dương, tới viên gạch đơn giản được làm ở Việt Nam ngày đó, qua những họa tiết trang trí hình người.

Sau đó, nhóm qua nhà một cụ đển nghe kể về truyền thuyết và có nét nào đó được coi là lịch sử chính tông. Cụ kể rất chi tiết, tới tận giờ sự kiện diễn ra. Câu chuyện có tính logic nào đó. Điều thú vị ở đây là, cụ nhận mình không qua học hành, cũng không hề trích dẫn bất kì sử liệu nào. Câu chuyện chi tiết của cụ tạo cảm giác hoàn toàn là được truyền miệng lại và được xây đắp, sắp xếp lại. Thế nhưng, câu chuyện được kể lại móc xích rất nhiều truyền thuyết ta có thể tìm được. Những câu chuyện tựa như bí sử cụ có điểm giữ, không muốn chia sẻ hoặc kể qua loa. Cụ nhiều lần nhấn mạnh về sự sai lầm trong ghi chép, làm sử hay kể chuyện truyền thuyết, cũng khẳng định việc bản thân mình rất quý đoàn nên mới chia sẻ. Từ cụ, tôi thấy được nỗi lòng của một người cao tuổi, nhìn thấy sự phát triển sai lệch với quan điểm được bao đời truyền lại mà bất bình.

Tuy nhiên, chuyến đi cho thấy rõ sự lẫn lộn giữa sử và truyền thuyết và việc lấy, đổi truyền thuyết để chứng minh cho lịch sử. Một vài hình ảnh có nét tương đồng với truyền thuyết của Trung Quốc, như đi câu không được cá lại gặp bậc anh hùng. Giọng kể tự tin, thật sự dễ dàng thuyết phục người không tìm hiểu cuốn vào và tin vào câu truyện đó. Bản thân người kể cũng không chỉ rõ đó là truyền thuyết hay là sử, mà chỉ nhấn mạnh tính logic và khả năng có thể của nó. Khiến người nghe có phần mông lung.

Sau đó thì đoàn qua chùa Nhất Trụ, được cho là Trụ đá cổ nhất ở Việt Nam, trên đó có khắc Hán tự, nhưng đã bị xóa mờ gần hết, còn lại rõ ràng các nét khắc chữ Quốc ngữ mới đây, tên người hay là từ không ý nghĩa. Thế mới biết hiểu biết và thái độ người tới đây hạn chế phần nào.

1. Những câu chuyện chia sẻ của ABGers

Các thành viên ABG vui vẻ ồn ào suốt lúc đi về. Tôi thật sự đã học được tên gần hết mọi người trong lớp. Phải tới tận hôm nay mới có cơ hội chia sẻ và được chia sẻ. Mọi người rất mong phú, mỗi người một vẻ. Có nhiều điều yêu thích chung, hài hòa và ấm áp.

Mọi người lướt từ buổi học sang Phật giáo, sang tâm linh và các giấc mơ.

1. Tổng kết (cá nhân)

Điều nhận được:

- Kiến thức lịch sử - truyền thuyết được kết nối - đã đọc và được nghe trải nghiệm.

- Cảm nhận được rõ sự lẫn lộn pha trộn của lịch sử và các yếu tố kì ảo.

- Câu chuyện cuộc đời vài người dân Ninh Bình, chính sách phát triển của chính phủ với khu vực Hoa Lư.

- Gần gũi hơn với các thành viên ABG

Hạn chế:

Chuyến đi cần chuẩn bị kiến thức nhiều hơn, quả thật tôi đang trong kì thi nên hạn chế thời gian nhiều quá. Lần sau phải phân bổ lại.

Độ tương tác chia sẻ giữa các thành viên chưa nhiều, chưa tận dụng được những hiểu biết chuẩn bị trước của nhau.

Cẩn có thái độ cở mở hơn với các câu chuyện thần thoại, thay vì có những ý niệm hơi bài xích khi cảm nhận không tin tưởng về nó.

Đánh giá: ***